Mövzunun adı:  

Əhalinin qidalanma davranışı pozulmalarının sağlamlığa və qeyri-yoluxucu xəstəliklərin formlaşmasina təsirinin qiymətləndirilməsi və onlarin populyasiya səviyyəsində korreksiyasina dair yanaşmalar 

Mövzunun aktuallığı:

Qidalanma davranışının pozğunluqlarının (QDP) pato­genezi və klinikası çox­dan öyrənilir. QDP özü-özlüyündə təhlükəli xəstəliklərə-anoreksiyaya, buli­miyaya və piy­lən­məyə gətirib çıxara bilər (А.А.Просkурякова 2016; D.Hibb et al., 2017). QDP sağlamlığa ağırlaşdırıcı təsir göstərməklə yanaşı, eyni zamanda müxtəlif xəstəliklərin for­malaşmasına səbəb olan bir sıra risk amillərini də fəallaşdırır. Onu da əlavə etmək lazımdır ki, stres və emosional gərginlik qida davranışına (QD) digər psixofizioloji fenomenlərdən da­ha çox dərəcədə təsir edir. İsbat olun­muş­dur ki, distress və onun nəticələri qida poz­ğunluqları ilə əlaqəlidir (Yui et al., 2018). QDP-nın korreksiyasına dair real tədbirlər indiyə qədər təklif olunmamışdır. Göründüyü kimi, indiyə qədər ayrı-ayrı region əhalisinin QD xüsu­siy­yət­lə­rinə aid geniş populyasion tədqiqatlar aparılmamış, qida davranışının pozğun­luq­la­rının səbəbləri aşkar edilməmişdir. Yalnız, qida ərzaqları zənbilinin xarakterinin, onların kaloriliyinin və QD-nın bir sıra sosial aspektlərinin öyrənilməsinin əsasında QD rasional korreksiyasını qurmaq və onun reallaşdırılması üçün əhalinin meyilliyini artırmaq mümkündür.

Məqsədi:

QDP yayılması səbəblərinin və sosial-davranış xüsu­siy­yə­t­lərinin öyrənilməsi, onların sağlamlığa və qeyri-yoluxucu xəstələnmənin for­ma­laş­masına təsiri və populyasion səviyyədə əhalinin QD korreksiyası üçün tədbirlərin işlənib hazırlanması.

Elmi yenilik dərəcəsi:

1.Eksternal, emosiogen və məhdudlaşdırıcı davranış növləri ilə yanaşı, 5 il ərzində yemək davranışının obyektiv  qiymətləndirilməsinə və müvafiq korreksiyaedici tədbirlərin görülməsinə imkan verən qarışıq tip  təklif olunub.

2.Sağlam qidanın kalorisinin yuxarı həddinin 2200 kkal/gün olduğunu müəyyən edin. Bu qida kolorisi sağlamlığın saxlanılmasına və xəstəliklərin yaranmasında iştirak edən risk faktorlarının azalmasına kömək göstərir. 

3. Beş qida səbəti təklif olunub. Göstərilən 100 q-a düşən kalori miqdarı ilə ən çox istehlak edilən qida məhsullarından ibarətdir. Bu səbətlərin istifadəsi hər bir şəxsə (ailə) öz qida seçimləri ilə qidadan istifadə etməyə imkan verir, lakin 2200 kkal/gün ilə məhdudlaşır. Təklif olunan qida səbətləri çoxsaylı, çətin, uzunmüddətli və bahalı pəhrizləri (müalicəvi pəhrizlər istisna olmaqla) əvəz edir. 

Tətbiq sahəsi:

 Səhiyyə sistemi, müalicə-profilaktika müəssisələri, o cümlədən ambulator-poliklinika müəssisələri, xəstəxanalar, sağlamlıq mərkəzləri, müalicə-diaqnostika mərkəzləri.  

Səmərəlilik:

Əhalinin tibbi savadlılığının artırılması, sağlamlıq vəziyyətinin yaxşı­laş­dı­rılması.