English
Русский
“Qlobal səhiyyənin əsasları” fənni xəstəliklərin yükü və yayılmasını müəyyən edən müasir beynəlxaq səhiyyə anlayışlarını nəzərə alaraq müasir cəmiyyətdə beynəlxalq səhiyyə haqqında təsəvvür yaradır. Tələbələr bir sıra tematik araşdırmalarla xəstəlik və sağlamlıq vəziyyəti arasındakı uyğunsuzluqlar üzrə risk faktorları və həlledici amilləri araşdırır. Onlar beynəlxalq səhiyyə sahəsindəki əvvəlki nailiyyətlər və uğursuzluqlardan dərs alaraq xəstəliyin nəticələrinə təsir etmək üçün sübuta əsaslanan strategiyalar, siyasətlər və proqramlı tibbi yardım barədə öyrənirlər. Öyrəniləcək mövzulara daxildir: xəstəliklərin aradan qaldırılması və kökünün kəsilməsi, yoluxucu xəstəliklərin keçməsi, ana və uşağın sağlamlığı, su təchizatı və sanitariya ilə bağlı xəstəliklər, davranış və əqli xəstəliklər, həssas insanlara təsir edən xəstəliklər, qeyri-infeksion xəstəliklər, gender bərabərliyi, laqeyd yanaşılan tropik xəstəliklər, xəstəlik ortaya çıxması ilə bağlı təhlükələr və gələcək nailiyyətlər üçün davamlılıq.
| Kurs | Fənnin adı | Mühazirə | Praktika |
|
I |
Qlobal səhiyyənin əsasları |
20 |
40 |
Fənnin məqsədi: xəstəliklərin yükü və yayılmasını müəyyən edən müasir beynəlxaq səhiyyə anlayışlarını nəzərə alaraq müasir cəmiyyətdə beynəlxalq səhiyyə haqqında təsəvvür yaradır. Tələbələr bir sıra tematik araşdırmalarla xəstəlik və sağlamlıq vəziyyəti arasındakı uyğunsuzluqlar üzrə risk faktorları və həlledici amilləri araşdırır. Onlar beynəlxalq səhiyyə sahəsindəki əvvəlki nailiyyətlər və uğursuzluqlardan dərs alaraq xəstəliyin nəticələrinə təsir etmək üçün sübuta əsaslanan strategiyalar, siyasətlər və proqramlı tibbi yardım barədə öyrənirlər. Öyrəniləcək mövzulara daxildir: xəstəliklərin aradan qaldırılması və kökünün kəsilməsi, yoluxucu xəstəliklərin keçməsi, ana və uşağın sağlamlığı, su təchizatı və sanitariya ilə bağlı xəstəliklər, davranış və əqli xəstəliklər, həssas insanlara təsir edən xəstəliklər, qeyri-infeksion xəstəliklər, gender bərabərliyi, laqeyd yanaşılan tropik xəstəliklər, xəstəlik ortaya çıxması ilə bağlı təhlükələr və gələcək nailiyyətlər üçün davamlılıq.
Fənnin təlim nəticəsi:
- İctimai səhiyyənin tarixi inkişaf dövrlərini və ictimai sağlamlığın hər kəsin gündəlik həyatına etdiyi təsiri qiymətləndirməyi bacarmaq
- İctimai səhiyyənin əhalinin sağlamlığının yaxşılaşdırılması üçün təklif etdiyi müxtəlif qiymətləndirmə metod və üsullarını bilməli, onlarla işləməyi bacarmalı və müqayisə apara bilmək
- Ətraf mühitin və yoluxucu xəstəliklərin əhali sağlamlığına təsirini izah etməyii bacarmaq
- Xroniki xəstəliklərin xəstələnmə və ölüm hallarına olan təsirini,eləcə də bu xəstəliklırin qarşısının alınma yollarını müəyyən etmək
- Xəstəliklərin profilaktikasının ümumi qaydalarını ümumiləşdirmək
- Fəlakətlərin qarşısının alınması və onların idarə edilməsində ictimai sağlamlığın rolunu dərk etmək
- Həssas əhali qruplarının sağlamlıqla bağlı olan ehtiyaclarını qarşılamağı bacarmaq
- Sağlamlıq bərabərsizliyinin həllində ictimai sağlamlığın rollarını müəyyənləşdirmək
- səhiyyənin sahəsində tədqiqatla məşğul olmaq üçün etik prosedurları qavramaq.
Fənnin məzmunu:
“İctimai səhiyyənin” müasir sağlamlıq problemləri və ictimai səhiyyənin geniş funksiyalarını təqdim edir. Tarix, iqtisadi inkişaf mərhələləri və regional xüsusiyyətlərin yüksək, aşağı və orta gəlirli və iqtisadiyyatları yeni-yeni inkişaf edən ölkələrdə ictimai səhiyyənin inkişaf hüdudları və istiqamətlərinə necə təsir etdiyindən bəhs edir. Lakin bütün bu ölkələr qloballaşmanın səhiyyə və onun həlledici amillərinə geniş və artan təsirini yaşayır. Daha çox qloballaşmış dünya ilə əlaqədar əsas amillər və hərəkətverici qüvvələri, və onların müxtəlif coğrafiyalarda mövcud olan sağlamlıq və səhiyyə sistemlərinə mürəkkəb və fərqli təsirlərini nəzərdən keçirir. Bu cür yeni ortaya çıxan çətinliklər və dinamikalara adekvat reaksiya vermək üçün bir çox sektor üzrə daha geniş və dərin müstəvidə beynəlxalq koordinasiya və əməkdaşlıq tələb olunur. Sağlamlıq üzrə həlledici amillərə dair onların mürəkkəbliyi və qarşılıqlı əlaqəsini vurğulayan yeni bir baxış təqdim edir. Bu fənn sayəsində gələcək mütəxəssislər istər müalicə müəsisələrində, istər digər sosial idarə və təşkilatlarda cəmiyyətin və ayrı-ayrı fərdlərin sağlamlığını qoruya və onun keyfiyyətini daha da yaxşılaşdıra biləcəklər.
|
№ |
Mövzu (mühazirə) |
ƏDƏBİYYAT |
SAAT |
|
1 |
“İctimai səhiyyə” anlayışı və tarixi. |
The new public health / authors, Theodore H. Tulchinsky, Elena A. Varavikova; with foreword by John Last. – 3nd ed. Chapter 1. p.1-42 |
2 |
|
2 |
İctimai səhiyyədə qloballaşma. |
Mary-Jane Schneider, Introduction to Public Health, 5 th edition (Jones and Barlett, 2017) chapter 1-2. |
2 |
|
3 |
Sağlamlıq və xəstəlik determinantları. |
1-Mary-Jane Schneider, Introduction to Public Health, 5 th edition (Jones and Barlett, 2017) chapter 3 2-The United Nations System, UN Principal Organs: Chart from The Essential UN, UN Publications, 2018, NY. https://www.un.org/en/delegate/page/un-system-chart 5-The WHO We Want. Nay, O., Marie-Paule, K., Marmora, L., Kazatchkine, M. June 5, 2020. The Lancet.https://www.Thelancet.com/pdfs/journals/lancet/PIIS0140-6736(20)31298-8.pdf 6-ACT website: https://www.who.int/initiatives/act-accelerator 7-Compendium of National Institutional Arrangements for implementing the 2030 Agenda for Sustainable Development. United Nations Department of Economic and Social Affairs. https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/25839Compendium_of_National_Institutional_Arrangements.pdfhttps://sdgs.un.org/partnerships
8-Time to revise the SDGs. https://www.nature.com/articles/d41586-020-02002-3 9-Speaking Truth to Power about the SDGs. 10-Decolonizing global health: if not now, when? https://gh.bmj.com/content/bmjgh/5/8/e003394.full.pdf 11-Addressing power asymmetries in global health: Imperatives in the wake of the COVID-19 pandemic 12-The challenges of donor engagement with faith-based organizations in Cameroon’s health sector: a qualitative study https://academic.oup.com/heapol/article/36/4/464/6134883?login=true 13-Moss, K., &Kates, J. (2015). The role of NGOs in the US global health response. The Henry J. KaiserFamilyFoundation.https://www.kff.org/global-health-policy/issue-brief/data-note-role-of-ngos-u-s-global-health-response/ 14-Youde, J. (2013). The Rockefeller and Gates Foundations in global health governance. Global Society, 27(2), 139-158. 15-World Health Assembly (2016). Framework of engagement with non-State actors. World Health Organization. https://www.who.int/about/collaboration/non-state-actors 16-Boufford, J., R. Gadde, C. Acemah, G. Alleyne, S. Bland, and B. Colatrella. 2017. A proposed framework for developing health focused public-private partnerships based on national Sustainable Development Priorities. NAM Perspectives. Discussion Paper. https://nam.edu/a-proposed-framework-for-developing- healthfocused-public-private-partnerships-based-on-national- sustainabledevelopment-priorities/ 17-National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. 2020. Public–Private Partnership Responses to COVID-19 and Future Pandemics: Proceedings of a Workshop—in Brief. Washington, DC: The National Academies Press. Optional Resource 1. SDG Integration. UNDP website. https://sdgintegration.undp.org/covid-impact-low-and-medium-hdi-groups |
2 |
|
4 |
Səhiyyə qanunu və etikası |
1- Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 13-14. 2-Wilkinson, R.G. and Marmot, M. eds., 2003. Social determinants of health: the solid facts. World Health Organization.https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/98438/e81384.pdf |
2 |
|
5 |
Səhiyyə siyasəti |
1-Jones, Camara P. 2000. “Levels of Racism: A Theoretic Framework and a Gardener's Tale.”American Journal of Public Health 90 (8): 1212–1215. doi: 10.2105/AJPH.90.8.1212 2-Bailey ZD, Krieger N, Agénor M, Graves J, Linos N, Bassett MT. Structural racism and healthinequities in the USA: evidence and interventions. The Lancet. 2017 Apr 8;389(10077):1453-63. 3-Harris M, Macinko J, Jimenez G, Mullachery P. Measuring the bias against low-income country research: an Implicit Association Test. Globalization and health. 2017 Dec;13(1):80. 4-Van Herk KA, Smith D, Andrew C. Examining our privileges and oppressions: incorporating an intersectionality paradigm into nursing. Nursing Inquiry. 2011 Mar;18(1):29-39. |
2 |
|
6 |
İnformasiya sistemləri. Yeni rabitə texnologiyaları, sosial media və ictimai səhiyyə. |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 9-10. |
2 |
|
7 |
İctimai səhiyyədə demografiya. |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 11-12. |
2 |
|
8 |
İctimai səhiyyədə fiziki aktivlik, piylənmə, diabetes mellitus (şəkərli diabet) problemləri. |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 26-27. Video: Green, “Why Are Health Care Costs So High?” video available at: |
2 |
|
9 |
İctimai səhiyyədə təhlükələrin qarşısının alınması və nəzarəti. |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 20-21. |
2 |
|
10 |
Əhali qruplarının ictimai səhiyyə ehtiyacları: ailə, etnik qrupların və irqlərin sağlamlığı. |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 22-23. |
2 |
|
№ |
Mövzu (praktika) |
Ədəbiyyat |
Saat |
|
1 |
Qlobal səhiyyənin müəyyən edilməsi və qiymətləndirilməsi. |
Oxford Textbook of Global Public Health - Sixth edition Edited byRoger Detels; Martin Gulliford; QuarraishaAbdool Karim and ChorhChuan Tan. 2015.Volume2The methods of public health. Section 4Information systems and sources of intelligence. 5.17 Measuring the health of populations: the Global Burden of Disease study methods p.634 |
2 |
|
2 |
Yoluxucu xəstəliklər. |
Oxford Textbook of Global Public Health - Sixth edition Edited byRoger Detels; Martin Gulliford; QuarraishaAbdool Karim and ChorhChuan Tan. 2015.Volume2The methods of public health. Section 4Information systems and sources of intelligence.5.19 Public health surveillance p.664 |
2 |
|
3 |
Qeyri-infeksion xəstəliklər |
1-Grynbaum, “Will Soda Restrictions Help New York Win the War on Obesity?” BMJ 2012, v. 345, pp. 1-2. 2-Grynbaum, “Judge Blocks New York City’s Limits on Big Sugary Drinks,” New York Times, March 11, 2013, pp. 1-4. https://www.nytimes.com/2013/03/12/nyregion/judge-invalidates-bloombergs-soda-ban.html 3-Gostin, Reeve, and Ashe, “The Historic Role of Boards of Health in Local Innovation: New York City’s Soda Portion Case,” JAMA, 2014, vol. 312, pp. 1511-1512. |
2 |
|
4 |
Ana və uşaq sağlamlığı |
1-Centers for Disease Control and Prevention. 2011. “Picture of America: Prevention.” Found at: https://www.cdc.gov/pictureofamerica/pdfs/picture_of_america_prevention.pdf 2-Kolodny, A, Courtwright, DT, Hwang, CS, Kreiner, P, Eadie, JL, Clark, TW and Alexander, GC. 2015. The prescription opioid and heroin crisis: a public health approach to an epidemic of addiction. Annual Review of Public Health, 36, pp.559-574. 3-Iams, JD,Romero, R,Culhane, JF,&Goldenberg, RL.2008.Primary,secondary,andtertiaryinterventions to reduce the morbidity and mortality of preterm birth. TheLancet, 371(9607), 164-175. |
2 |
|
5 |
Gənc əhalinin sağlamlığı |
1-Video: “Unnatural Causes: Is Inequality Making Us Sick?” Episode 1: “In Sickness and in Wealth”. https://www.pbs.org/unnaturalcauses/hour_01.htm 2-Video: “Unnatural Causes: Is Inequality Making Us Sick?” Episode 2, 1stSegment: “When the Bough Breaks”. https://www.pbs.org/unnaturalcauses/hour_01.htm 3-Carpenter, “What’s Killing America’s Black Infants?” TheNation, February 15, 2017 |
2 |
|
6 |
Yaşlı insanların sağlamlığı |
1-Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 15. 2-Brownell and Warner, “The Perils of Ignoring History: Big Tobacco Played Dirty and Millions Died. How Similar Is Big Food?” The Milbank Quarterly, 2009, v. 87, pp. 259-294. |
2 |
|
7 |
Ərzaq təhlükəsizliyi və qidalanma. |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 16. |
2 |
|
8 |
Su və sanitariya |
1-Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 16. 2-O’Connor, “Coca-Cola Funds Scientists Who Shift Blame for Obesity Away from Bad Diets,” New York Times, August 9, 2015. https://archive.nytimes.com/well.blogs.nytimes.com/2015/08/09/coca-cola-funds-scientists-who-shift-blame-for-obesity-away-from-bad-diets/ |
2 |
|
9 |
Tütün. |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 17. |
2 |
|
10 |
Qəzalar və xəsarətlər. Vəkil sahələri. |
1-https://www.who.int/health-topics/disability#tab=tab_1 3-https://www.un.org/en/observances/day-of-persons-with-disabilities (https://www.un.org/en/content/disabilitystrategy/assets/documentation/UN_Disability_Inclusion_Strategy_russian.pdf ) 4-https://ida.worldbank.org/en/topics/cross-cutting/disability |
2 |
|
11 |
Gender bərabərliyi, şiddət və təhsil |
https://www.georgeinstitute.org.uk/event-series/injury-prevention-sessions |
2 |
|
12 |
Əhali qruplarının ictimai səhiyyə ehtiyacları: yaşlı insanların, əlillərin və məcburi köçkünlərin sağlamlığı. |
The new public health / authors, Theodore H. Tulchinsky, Elena A. Varavikova; with foreword by John Last. – 3nd ed. Measuring, Monitoring, and Evaluating the Health of a Population. Chapter 3. p.91-98. |
2 |
|
13 |
İctimai səhiyyədə ictimaiyyətlə əlaqə |
1-Heart Disease Death Rates Among Blacks and Whites Aged ≥35 Years — United States, 1968– 2015 Surveillance Summaries / March 30, 2018 / 67(5);1–11 https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/67/ss/ss6705a1.htm?s_cid=ss6705a1_w 2-Gallaway MS, Henley SJ, Steele CB, et al. Surveillance for Cancers Associated with Tobacco Use — United States, 2010–2014. MMWR SurveillSumm 2018;67(No. SS-12):1–42. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/67/ss/ss6712a1.htm?s_cid=ss6712a1_w |
2 |
|
14 |
Yoluxucu xəstəliklərə nəzarət prinsipləri. Əhalinin skrininqi. |
1-Introduction to public health: promises and practices / Raymond L. Goldsteen, Karen Goldsteen, Terry L. Dwelle. — Second edition. Chapert 4. Case Study: Pandemic Influenza and Avian Influenza p.110
2-THE COVID-19 CRISIS Social Perspectives Edited by Deborah Lupton and Karen Willis. 2021. |
2 |
|
15 |
İctimai səhiyyənin funksioları: Ətraf mühitin sağlamlığı praktikası. |
Introduction to public health: promises and practices / Raymond L. Goldsteen, Karen Goldsteen, Terry L. Dwelle. — Second edition. Chapert 4. CaseStudy: PerinatalHepatitis B p.115 |
2 |
|
16 |
Ictimai səhiyyədə strategiyalar. Səhiyyə xidmətləri strategiyaları |
Introduction to public health: promises and practices / Raymond L. Goldsteen, Karen Goldsteen, Terry L. Dwelle. — Second edition. Chapert 4. Case Study: Tuberculosis p.117 |
2 |
|
17 |
İctimai səhiyyənin funksioları: İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə ictimai səhiyyə mütəxəssislərinin təlimi. |
Introduction to public health: promises and practices / Raymond L. Goldsteen, Karen Goldsteen, Terry L. Dwelle. — Second edition. Chapert 4. Case Study: Unvaccinated Children p.118 |
2 |
|
18 |
Yerli səhiyyə işçilərinin ictimai səhiyyə ehtiyaclarını ödəmək üçün təlimi. |
Introduction to public health: promises and practices / Raymond L. Goldsteen, Karen Goldsteen, Terry L. Dwelle. — Second edition. Chapert 4. Case Study: Measles p.123 |
2 |
|
19 |
XXI əsrdə ictimai səhiyyədə təcili yardım və humanitar yardım. |
1-Green, A., &Kolar, K. (2015). Engineering behaviour change in an epidemic: the epistemology of NIH-funded HIV prevention science. Sociology of Health & Illness, 37(4), 561-577. doi: 10.1111/1467-9566.12210 2-Low-Beer, D., &Stoneburner, R. (2004). Uganda and the challenge of HIV/AIDS. In N. Poku& A. Whiteside (Eds.), The Political Economy of AIDS in Africa (pp. 165-190). Aldershot: Ashgate. 3-Stoneburner, R., & Low-Beer, D. (2004). Population-level HIV declines and behavioral risk avoidance in Uganda. Science, 304(5671), 714-718. |
2 |
|
20 |
İctimai səhiyyənin əhatə dairəsi və müasir problemləri. |
World Health Organization. Roll Back Malaria Dept. (2005). The roll back malaria strategy for improving access to treatment through home management of malaria. World Health Organization.https://apps.who.int/iris/handle/10665/69057 2- Strategies for delivering insecticide-treated nets at scale for malaria control: a systematic review Barbara A Willey, Lucy Smith Paintain, Lindsay Mangham, JosipCarc& Joanna Armstrong Schellenberg. Bull World Health Organ. 2012 Sep 1; 90(9): 672–684E. Published online 2012 Jul 6. doi: |
2 |
