English
Русский
“İctimai sağlamlıq” fənni insanların və onların icmalarının sağlamlığının qorunması və yaxşılaşdırılması haqqında elmdir. Bu iş sağlam həyat tərzinin təbliği, xəstəliklərin və zədələnməlırin qarşısının alınmasının tədqiqi, yoluxucu xəstəliklərin aşkarlanması, qarşısının alınması və onlara qarşı tədbirlər görülməsi yolu ilə əldə edilir. Bütünlükdə ictimai sağlamlıq bütün əhalinin sağlamlığının qorunması ilə məşğuldur. Fənnin bu müxtəlif aspektləri araşdırmasına baxmayaraq, o əsasən ictimai sağlamlıq fəaliyyətinin praktik icrası üçün fikir və konsepsiyaların tətbiq olunmasında tələbəyə yardımçı olmağa yönəldilmişdir. Tələbələr bu fənnin sayəsində cəmiyyətdə xəstəliklərin, əlilliyin qarşısının alınması ilə bağlı ümumi konsepsiyaları və müddəaları öyrənəcəklər. Bu fənn sayəsində gələcək mütəxəssislər istər müalicə müəsisələrində, istər digər sosial idarə və təşkilatlarda cəmiyyətin və ayrı-ayrı fərdlərin sağlamlığını qoruya və onun keyfiyyətini daha da yaxşılaşdıra biləcəklər. “İctimai sağlamlıq” fənni sayəsində tələbələr cəmiyyətdə xəstəliklərin, əlilliyin qarşısının alınması ilə bağlı müvafiq konsepsiyaları, nəzəriyyələri və prinsipləri müəyyən edib istifadə edəcəklər. İctimai sağlamlığa dövlət nəzarətinin ümumi müddəalarını mənimsəyəcəklər. Tələbələr cəmiyyətin sağlamlığının qiymətləndirilməsində, eləcə də sağlamlığa yoluxucu və ya qeyri-infeksion amillərin təsirini araşdırıb yoxlamağı öyrənəcəklər.
Yaz semestrində keçirilən fənlər
|
N |
Fakültələr |
Kurs |
Fənlər |
Auditoriya saatları |
|
|
Mühazirə |
Praktika |
||||
|
1 |
Stomatologiya |
II |
İctimai sağlamlıq |
30 |
30 |
Fənnin kodu İPF-B16
İctimai sağlamlıq
Təhsil pilləsi: Bakalavriat
İxtisas: Stomatologiya
Fənnin məqsədi: Cəmiyyətdə xəstəliklərin, əlilliyin qarşısının alınması ilə bağlı müvafiq konsepsiyaları, nəzəriyyələri və prinsipləri müəyyən etmək, ictimai sağlamlığa dövlət nəzarətinin ümumi müddəalarını mənimsəmək, cəmiyyətin sağlamlığının qiymətləndirilməsində, eləcə də sağlamlığa yoluxucu və ya qeyri-yoluxucu amillərin təsirini araşdırıb yoxlamaq, əlverişsiz şərait və yaşayış mühitinin, irqi mənsubiyyətin insan sağlamlığına olan təsirlərini öyrənmək, demoqrafiya və insan populyasiyasının miqrasiyasını və bu hərəkətin sağlamlığa olan təsirini müəyyən etmək, emosional stressin, qeyri-düzgün qidalanmanın və onun bir nəticəsi kimi – piylənmənin sağlamlığa necə zərər verməsi və bu zərərin qarşısının alınması yolları ilə yaxından tanış olmaq, ictimai sağlamlıq məsələlərini aydın, ətraflı, eyni zamanda asan başa düşülən şəkildə müzakirə edə bilmək. Sübuta əsaslanan profilaktik tədbirlər, təhlükəsiz qida və dərmanlar haqqında məlumatlı olmaq və əhalinin sağlamlıq ehtiyaclarını ödəmək yolu ilə insanların sağlamlığını qorumaq və yaxşılaşdırmaqdır.
Fənnin təlim nəticəsi:
- İctimai sağlamlığın tarixi inkişaf dövrlərini və ictimai sağlamlığın hər kəsin gündəlik həyatına etdiyi təsiri qiymətləndirməyi bacarmaq
- İctimai ssğlamlığın əhalinin sağlamlığının yaxşılaşdırılması üçün təklif etdiyi müxtəlif qiymətləndirmə metod və üsullarını bilməli, onlarla işləməyi bacarmalı və müqayisə apara bilmək
- Ətraf mühitin və yoluxucu xəstəliklərin əhali sağlamlığına təsirini izah etməyii bacarmaq
- Xroniki xəstəliklərin xəstələnmə və ölüm hallarına olan təsirini,eləcə də bu xəstəliklırin qarşısının alınma yollarını müəyyən etmək
- Xəstəliklərin profilaktikasının ümumi qaydalarını ümumiləşdirmək
- Fəlakətlərin qarşısının alınması və onların idarə edilməsində ictimai sağlamlığın rolunu dərk etmək
- Həssas əhali qruplarının sağlamlıqla bağlı olan ehtiyaclarını qarşılamağı bacarmaq
- Sağlamlıq bərabərsizliyinin həllində ictimai sağlamlığın rollarını müəyyənləşdirmək
- İctimai sağlamlıq sahəsində tədqiqatla məşğul olmaq üçün etik prosedurları qavramaq.
Fənnin məzmunu:
“İctimai sağlamlıq”insanların və onların icmalarının sağlamlığının qorunması və yaxşılaşdırılması haqqında elmdir. Bu iş sağlam həyat tərzinin təbliği, xəstəliklərin və zədələnməlırin qarşısının alınmasının tədqiqi, yoluxucu xəstəliklərin aşkarlanması, qarşısının alınması və onlara qarşı tədbirlər görülməsi yolu ilə əldə edilir.Bütünlükdə ictimai sağlamlıq bütün əhalinin sağlamlığının qorunması ilə məşğuldur. Fənnin bu müxtəlif aspektləri araşdırmasına baxmayaraq, o əsasən ictimai sağlamlıq fəaliyyətinin praktik icrası üçün fikir və konsepsiyaların tətbiq olunmasında tələbəyə yardımçı olmağa yönəldilmişdir.Tələbələr bu fənnin sayəsində cəmiyyətdə xəstəliklərin,əlilliyin qarşısının alınması ilə bağlı ümumi konsepsiyaları və müddəaları öyrənəcəklər. Bu fənn sayəsində gələcək mütəxəssislər istər müalicə müəsisələrində, istər digər sosial idarə və təşkilatlarda cəmiyyətin və ayrı-ayrı fərdlərin sağlamlığını qoruya və onun keyfiyyətini daha da yaxşılaşdıra biləcəklər.
|
№ |
Mövzu (mühazirə) |
ƏDƏBİYYAT |
SAAT |
|
1 |
İctimai səhiyyənin tarixi |
The new public health / authors, Theodore H. Tulchinsky, Elena A. Varavikova; with foreword by John Last. – 3nd ed. Chapter 1. p.1-42 |
2 |
|
2 |
İctimai səhiyyənin mahiyyəti |
Mary-Jane Schneider, Introduction to Public Health, 5 th edition (Jones and Barlett, 2017) chapter 1-2. |
2 |
|
3 |
Əhalinin sağlamlığının qorunmasında dövlətin rolu Yerli qeyri-hökümət və beynəlxalq subyektlərin və təşkilatların rolu |
1-Mary-Jane Schneider, Introduction to Public Health, 5 th edition (Jones and Barlett, 2017) chapter 3 2-The United Nations System, UN Principal Organs: Chart from The Essential UN, UN Publications, 2018, NY. https://www.un.org/en/delegate/page/un-system-chart 3-Defining Governance, the Institute on Governance (IOG) (Ottawa, Canada) https://iog.ca/what-is-governance 4- What Does the WHO do? (CFR.org editors, June 1, 2020) https://www.cfr.org/backgrounder/what-does-world-health-organization-do 5-The WHO We Want. Nay, O., Marie-Paule, K., Marmora, L., Kazatchkine, M. June 5, 2020. The Lancet.https://www.Thelancet.com/pdfs/journals/lancet/PIIS0140-6736(20)31298-8.pdf 6-ACT website: https://www.who.int/initiatives/act-accelerator 7-Compendium of National Institutional Arrangements for implementing the 2030 Agenda for Sustainable Development. United Nations Department of Economic and Social Affairs. https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/25839Compendium_of_National_Institutional_Arrangements.pdfhttps://sdgs.un.org/partnerships
8-Time to revise the SDGs. https://www.nature.com/articles/d41586-020-02002-3 9-Speaking Truth to Power about the SDGs. 10-Decolonizing global health: if not now, when? https://gh.bmj.com/content/bmjgh/5/8/e003394.full.pdf 11-Addressing power asymmetries in global health: Imperatives in the wake of the COVID-19 pandemic 12-The challenges of donor engagement with faith-based organizations in Cameroon’s health sector: a qualitative study https://academic.oup.com/heapol/article/36/4/464/6134883?login=true 13-Moss, K., &Kates, J. (2015). The role of NGOs in the US global health response. The Henry J. KaiserFamilyFoundation.https://www.kff.org/global-health-policy/issue-brief/data-note-role-of-ngos-u-s-global-health-response/ 14-Youde, J. (2013). The Rockefeller and Gates Foundations in global health governance. Global Society, 27(2), 139-158. 15-World Health Assembly (2016). Framework of engagement with non-State actors. World Health Organization. https://www.who.int/about/collaboration/non-state-actors 16-Boufford, J., R. Gadde, C. Acemah, G. Alleyne, S. Bland, and B. Colatrella. 2017. A proposed framework for developing health focused public-private partnerships based on national Sustainable Development Priorities. NAM Perspectives. Discussion Paper. https://nam.edu/a-proposed-framework-for-developing- healthfocused-public-private-partnerships-based-on-national- sustainabledevelopment-priorities/ 17-National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. 2020. Public–Private Partnership Responses to COVID-19 and Future Pandemics: Proceedings of a Workshop—in Brief. Washington, DC: The National Academies Press. Optional Resource 1. SDG Integration. UNDP website. https://sdgintegration.undp.org/covid-impact-low-and-medium-hdi-groups |
2 |
|
4 |
Sağlamlığın sosial, siyasi və iqtisadi determinantları |
1- Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 13-14. 2-Wilkinson, R.G. and Marmot, M. eds., 2003. Social determinants of health: the solid facts. World Health Organization.https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/98438/e81384.pdf |
2 |
|
5 |
Sosial siniflər, rasizm, diskriminasiya və ictimai səhiyyə sistemində imtiyazlar
|
1-Jones, Camara P. 2000. “Levels of Racism: A Theoretic Framework and a Gardener's Tale.”American Journal of Public Health 90 (8): 1212–1215. doi: 10.2105/AJPH.90.8.1212 2-Bailey ZD, Krieger N, Agénor M, Graves J, Linos N, Bassett MT. Structural racism and healthinequities in the USA: evidence and interventions. The Lancet. 2017 Apr 8;389(10077):1453-63. 3-Harris M, Macinko J, Jimenez G, Mullachery P. Measuring the bias against low-income country research: an Implicit Association Test. Globalization and health. 2017 Dec;13(1):80. 4-Van Herk KA, Smith D, Andrew C. Examining our privileges and oppressions: incorporating an intersectionality paradigm into nursing. Nursing Inquiry. 2011 Mar;18(1):29-39. 5-Watch: Ted Talk video of Mary Jones re: Allegories on race and racism (https://www.youtube.com/watch?v=GNhcY6fTyBM)
6-Seattle & King County Racial Equity Toolkit to Assess Policies, Initiatives, Programs, and BudgetIssues. https://www.seattle.gov/Documents/Departments/RSJI/RacialEquityToolkit_FINAL_August2012.pdf
7-Using Genetic TechnologiesTo Reduce, Rather Than Widen, Health Disparities. Health Affairs, August 2016. https://www.healthaffairs.org/doi/full/10.1377/hlthaff.2015.1476 8-Meyer, The Elusive Promise of LGBTEquality. American Journal of PublicHealth: August 2016, Vol. 106, No. 8,pp. 1356-1358.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4940645/ |
2 |
|
6 |
Yoluxucu xəstəliklər |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 9-10. |
2 |
|
7 |
Xroniki xəstəliklər, anadangəlmə xəstəliklər |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 11-12. |
2 |
|
8 |
Tibbi xidmət və ictimai səhiyyə |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 26-27. Video: Green, “Why Are Health Care Costs So High?” video available at: |
2 |
|
9 |
Təmiz ətraf mühit. Təmiz hava |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 20-21. |
2 |
|
10 |
Təmiz su. Bərk və təhlükəli tullantılar |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 22-23. |
2 |
|
11 |
Təhlükəsiz qida və dərman |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 24. |
2 |
|
12 |
Əhali artımı və əhalinin planlaşdırılması |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 25. |
2 |
|
13 |
Ana və uşaq sağlamlığı |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 18. |
2 |
|
14 |
Ruhi sağlamlıq |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter 19. |
2 |
|
15 |
Qocalma və ictimai səhiyyə |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&BartlettPublishers. Chapter29. |
2 |
|
Mövzu (praktika) |
Ədəbiyyat |
saat |
|
|
1 |
Əhalinin sağlamlıq göstəricilərinin ölçülməsi |
Oxford Textbook of Global Public Health - Sixth edition Edited by Roger Detels; Martin Gulliford; Quarraisha Abdool Karim and Chorh Chuan Tan. 2015.Volume2The methods of public health. Section 4Information systems and sources of intelligence. 5.17 Measuring the health of populations: the Global Burden of Disease study methods p.634 |
2 |
|
2 |
İctimai sağlamlıq monitorinqi |
Oxford Textbook of Global Public Health - Sixth edition Edited by Roger Detels; Martin Gulliford; Quarraisha Abdool Karim and Chorh Chuan Tan. 2015.Volume2The methods of public health. Section 4Information systems and sources of intelligence.5.19 Public health surveillance p.664 |
2 |
|
3 |
Dövlətin rolu |
1-Grynbaum, “Will Soda Restrictions Help New York Win the War on Obesity?” BMJ 2012, v. 345, pp. 1-2. 2-Grynbaum, “Judge Blocks New York City’s Limits on Big Sugary Drinks,” New York Times, March 11, 2013, pp. 1-4. https://www.nytimes.com/2013/03/12/nyregion/judge-invalidates-bloombergs-soda-ban.html 3-Gostin, Reeve, and Ashe, “The Historic Role of Boards of Health in Local Innovation: New York City’s Soda Portion Case,” JAMA, 2014, vol. 312, pp. 1511-1512. |
2 |
|
4 |
Əhali sağlamlığının birincili, ikincili və üçüncülü profilaktikası |
1-Centers for Disease Control and Prevention. 2011. “Picture of America: Prevention.” Found at: https://www.cdc.gov/pictureofamerica/pdfs/picture_of_america_prevention.pdf 2-Kolodny, A, Courtwright, DT, Hwang, CS, Kreiner, P, Eadie, JL, Clark, TW and Alexander, GC. 2015. The prescription opioid and heroin crisis: a public health approach to an epidemic of addiction. Annual Review of Public Health, 36, pp.559-574. 3-Iams, JD,Romero, R,Culhane, JF,&Goldenberg, RL.2008.Primary,secondary,andtertiaryinterventions to reduce the morbidity and mortality of preterm birth. The Lancet, 371(9607), 164-175. |
2 |
|
5 |
Tütün ictimai sağlamlığın bir nömrəli düşməni kimi |
1-Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 15. 2-Brownell and Warner, “The Perils of Ignoring History: Big Tobacco Played Dirty and Millions Died. How Similar Is Big Food?” The Milbank Quarterly, 2009, v. 87, pp. 259-294.
Modul 11 UNİCEF TƏBİB |
2 |
|
6 |
Qeyri-düzgün qidalanma və piylənmə |
1-Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones & Bartlett Publishers. Chapter 16. 2-O’Connor, “Coca-Cola Funds Scientists Who Shift Blame for Obesity Away from Bad Diets,” New York Times, August 9, 2015. https://archive.nytimes.com/well.blogs.nytimes.com/2015/08/09/coca-cola-funds-scientists-who-shift-blame-for-obesity-away-from-bad-diets/ |
2 |
|
7 |
Travmalar |
Mary-Jane Schneider. (2017). Introduction to public health, 5th edition. Jones&Bartlett Publishers. Chapter 17. |
2 |
|
8 |
Demoqrafiya |
The new public health / authors, Theodore H. Tulchinsky, Elena A. Varavikova; with foreword by John Last. – 3nd ed. Measuring, Monitoring, and Evaluating the Health of a Population. Chapter 3. p.91-98. |
2 |
|
9 |
Qrip epidemiyası, quş qripi və COVİD-19 |
1-Introduction to public health: promises and practices / Raymond L. Goldsteen, Karen Goldsteen, Terry L. Dwelle. — Second edition. Chapert 4. Case Study: Pandemic Influenza and Avian Influenza p.110
2-THE COVID-19 CRISIS Social Perspectives Edited by Deborah Lupton and Karen Willis. 2021 |
2 |
|
10 |
Peyvənd olunmamış uşaqlar Qızılca |
Introduction to public health: promises and practices / Raymond L. Goldsteen, Karen Goldsteen, Terry L. Dwelle. — Second edition. Chapert 4. Case Study: Unvaccinated Children p.118 Introduction to public health: promises and practices / Raymond L. Goldsteen, Karen Goldsteen, Terry L. Dwelle. — Second edition. Chapert 4. Case Study: Measles p.123 |
2 |
|
11 |
Qlobal iqlim dəyişikliyi və uşaq sağlamlığı |
Modul 12 UNİCEF TƏBİB |
2 |
|
12 |
Vərəm |
Introduction to public health: promises and practices / Raymond L. Goldsteen, Karen Goldsteen, Terry L. Dwelle. — Second edition. Chapert 4. Case Study: Tuberculosis p.117 |
2 |
|
13 |
Malyariya |
World Health Organization. Roll Back Malaria Dept. (2005). The roll back malaria strategy for improving access to treatment through home management of malaria. World Health Organization https://apps.who.int/iris/handle/10665/69057 2- Strategies for delivering insecticide-treated nets at scale for malaria control: a systematic review Barbara A Willey, Lucy Smith Paintain, Lindsay Mangham, Josip Carc& Joanna Armstrong Schellenberg. Bull World Health Organ. 2012 Sep 1; 90(9): 672–684E. Published online 2012 Jul 6. doi: |
2 |
|
14 |
İİV/QİÇS |
1-Green, A., &Kolar, K. (2015). Engineering behaviour change in an epidemic: the epistemology of NIH-funded HIV prevention science. Sociology of Health & Illness, 37(4), 561-577. doi: 10.1111/1467-9566.12210 2-Low-Beer, D., &Stoneburner, R. (2004). Uganda and the challenge of HIV/AIDS. In N. Poku& A. Whiteside (Eds.), The Political Economy of AIDS in Africa (pp. 165-190). Aldershot: Ashgate. 3-Stoneburner, R., & Low-Beer, D. (2004). Population-level HIV declines and behavioral risk avoidance in Uganda. Science, 304(5671), 714-718. |
2 |
|
15 |
Kollokvium |
|
2 |
